Drohiczyn

– miasto w województwie podlaskim, w powiecie siemiatyckim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej .
Drohiczyn. Leży na Wysoczyźnie Drohiczyńskiej, nad Bugiem.
Miasto położone jest we wschodniej Polsce, w południowej części województwa podlaskiego. Jest stolicą
diecezji drohiczyńskiej. Był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego.
Historia (przedruk z Wikipedii)
Historyczna stolica Podlasia. W XI w. gród na pograniczu rusko-polskim z ważną komorą celną nad Bugiem, którym spławiano towary z Rusi Kijowskiej. W XII wieku stolica księstwa drohiczyńskiego w kręgu wpływów Kazimierza Sprawiedliwego. Następnie przejściowo należał do Mazowsza i w końcu
XIII w. opanowany przez Litwę. Następnie przechodził z rąk do rąk. W XV wieku od książąt mazowieckich gród kupili Jagiellonowie.
Prawa miejskie otrzymał Drohiczyn w 1498 z rąk Aleksandra Jagiellończyka, w związku z czym na rynku
miejskim miały się pojawić jatki, postrzygalnia sukna, łaźnia, topnia wosku, budynek wagi i ratusz. Od
1520 stolica województwa podlaskiego, Drohiczyn pozostał nią aż do okresu rozbiorów. Od 1569 miasto
zostało włączone do Korony. XVI wiek to okres największego rozkwitu miasta.
Na początku XVII w. były w Drohiczynie trzy kościoły, cerkwie unickie i prawosławne oraz cztery
klasztory w tym dwa katolickie (franciszkanów i benedyktynek). W mieście istniały także szpital, apteka
i szkoła. Okres pomyślnego rozwoju miasta przerwał Potop szwedzki i związane z nim zniszczenie miasta w
1657 r. przez wojska siedmiogrodzkie Jerzego II Rakoczego, w trakcie którego Drohiczyn utracił 68%
ludności. W XVIII w. wybudowano istniejące do dzisiaj barokowe kościoły i klasztory. Pozbawiony dawnej świetności handlowej Drohiczyn zasłynął w tym okresie ze wspaniałych szkół: szkółki prowadzonej przez franciszkanów i jezuickiej szkoły, która w 1747 roku uzyskała rangę kolegium (Collegium Nobilium).
XIX wiek to okres upadku miasta. Dawna stolica województwa do której zjeżdżano do szkół, na sejmiki i na sądy przekształciła się w prowincjonalne miasteczko bez perspektyw rozwoju, oddalone od nowych szlaków komunikacyjnych. W 1839 zaborcy rosyjscy zlikwidowali kościół unicki, w związku z tym drohiczyńskie świątynie unickie zamieniono w prawosławne cerkwie. W latach 1808-1842 miasto było siedzibą włączonego do Imperium Rosyjskiego powiatu obwodu białostockiego, co jednak oznaczało w tamtym czasie siedzibę gminy zbiorowej. Liczba mieszkańców z ok. 2000 w 1775 zmniejszyła się do 835 w 1857. Całkowicie zaniknęła lewobrzeżna, należąca do „Kongresówki” część miasta (Ruska Strona). Na początku XX w. napływ ludności żydowskiej spowodował, że liczba ludności wzrosła ponownie do 2000. Podczas dwóch wojen światowych miasto ponownie zostało zniszczone, a potem ponownie odbudowane, jednak pozycji sprzed Rozbiorów już nie odzyskało. Dziś Drohiczyn pełni funkcje usługowo-handlowe dla okolicznych wsi, a ze względu na malownicze położenie jest też miejscowością letniskową. Tradycje drohiczyńskich szkół podtrzymują: Wyższe Seminarium Duchowne, Szkoła podstawowa, Gimnazjum oraz Liceum Ogólnokształcące.
Od 1991 Drohiczyn jest siedzibą diecezji drohiczyńskiej. Znajdują tu się trzy kościoły i jedna cerkiew
prawosławna. 10 czerwca 1999 odbyło tu się spotkanie ekumeniczne z papieżem Janem Pawłem II.
Chronologia
VII w. – najstarsze ślady archeologiczne (kurhany)
1018-1022 – południowy brzeg rzeki Bug w rejonie grodu opanowuje Bolesław Chrobry.
1038 – domniemana data założenia grodu
1044-1046 – od księcia Kazimierza Odnowiciela gród przejmuje książę kijowski Jarosław Mądry, w zamian za pomoc w stłumieniu buntu wojewody mazowieckiego Miecława.
1132 – Drohiczyn własnością Iziasława Mścisławowicza
1142 – grodem władał książę kijowski Wsiewołod II Olegowicz[3]
1145 – Drohiczyn na krótko pod panowaniem brata Wsiewołoda Igora Olegowicza[3]
1180 – Drohiczyn otrzymał książę Leszek mazowiecki (syn Bolesława Kędzierzawego) w zamian za pomoc zbrojną udzieloną Wasylkowi, księciu brzesko-drohiczyńskiemu w wyprawie przeciw Włodzimierzowi Wołodarowiczowi[3]
1182 – gród zajęty przez księcia Kazimierza Sprawiedliwego[3]
1190 – władcą grodu jest prawdopodobnie Polevius
1192 – Kazimierz II Sprawiedliwy w trakcie odwetowej wyprawy przeciwko Jaćwingom pokonał pod Drohiczynem sprzymierzonych z nimi Rusinów i opanował gród[4]
1209 – 1227 – Drohiczyn posiada książę Leszek Biały[5]
1230 – Konrad I mazowiecki przejął Drohiczyn
1237 – 8 marca Konrad I mazowiecki nadał Drohiczyn wraz z posiadłościami od Nura do granicy z Rusią
zakonowi rycerskiemu braci dobrzyńskich na czele z mistrzem Hermanem[6][7]
1238 – najazd Daniela Romanowicza na gród
1241 gród spaliły oddziały Batu-chana idące na Lublin
Drohiczyn zagarnął Erdwiłł (synowiec Mendoga)
1248 – Drohiczyn był atakowany przez Jaćwingów
1251 – książę Daniel Halicki opanował gród
1254 – 6 sierpnia legat papieski Opizo z Mezzano w obecności księcia Siemowita I mazowieckiego koronuje Daniela Halickiego na jedynego w dziejach Rusi króla. Po kilku latach Daniel na żądanie Tatarów zrywa unię z Rzymem.
1260 – Tatarzy Burundaja, Daniel Halicki i Wasylko spustoszyli Drohiczyn w czasie II najazdu Tatarów na
Polskę.
1264 – gród odziedziczył Lew Daniłowicz (syn Daniela)
1273 – książę litewski Trojden odebrał Drohiczyn książętom ruskim. Początek okresu panowania Litwinów na ziemi drohickiej[1]
1342 – namiestnikiem książąt mazowieckich w Drohiczynie jest wojewoda drohiczyński Jan, syn
Dobrogosta[8]
1351 – gród wymieniony jako litewski[1]
1357 – Olgierd oddał gród Kiejstutowi
1366 – gród wymieniony jako litewski w traktatach Kazimierza Wielkiego z księciem Olgierdem[1]
1378 – splądrowanie grodu przez komtura Bałgi Teodoryka Elsnera wracającego z wyprawy na Kamieniec
Litewski[1]
1380 – w drodze do Brześcia Krzyżacy złupili Drohiczyn
1382 – Janusz I Starszy mazowiecki zajmuje gród jako wiano swojej żony Anny Danuty[1]
1383 – zdobycie grodu przez Litwinów po obronie Mazowszan, którymi dowodził marszałek Sasin ze
Smardzewa[1][9]
1384 – Jagiełło oddał Drohiczyn, Mielnik i Brześć Witoldowi[1]
1390 – Jagiełło odebrał gród Witoldowi i oddał z powrotem Januszowi[10]. Rok później Jagiełło
potwierdził tę darowiznę na zamku w Łęczycy[11]
1392 – Jagiełło ufundował (pierwszy w Drohiczynie) drewniany kościół, zastąpiony w 1555 murowanym,
spalony przez Szwedów w 1657, odbudowany w 1709 (późniejszy kościół parafialny pw. św. Trójcy)
1394 – Krzyżacy pustoszą okolice Drohiczyna uprowadzając ludzi i bydło[12]
1405 – Witold ponownie władcą grodu
1408 – książę Janusz I Starszy prawdopodobnie nadał miejskie prawo magdeburskie, ustanawiając
dziedzicznym wójtem Stanisława Dziadka[1]
1409 – włączenie miasta (należącego dotąd do diecezji płockiej) do diecezji włodzimierskiej (od 1425
łuckiej)
1410 – Chorągiew Drohicka pod Grunwaldem
1414 – namiestnikiem w Drohiczynie jest Pretor z Korczewa
1429 – umiera książę Janusz I Starszy, w związku z czym Drohiczyn wraca pod władzę Litwy. Wójtem jest
Stanisław Dziadek.
1430 – Witold rozkazał spalić Drohiczyn, przewidując wojnę z Koroną (rozkazu najprawdopodobniej nie
wykonano)
1432 – Drohiczyn opowiedział się po stronie buntu Świdrygiełły
1440 – po śmierci wielkiego księcia litewskiego Zygmunta Kiejstutowicza zgodnie z umową gród zajął
książę mazowiecki Bolesław IV warszawski
1444 po oblężeniu grodu Kazimierz IV Jagiellończyk kupił od Bolesława IV ziemię drohicką za 6 tys. kop
szerokich groszy praskich przywilej Kazimierza Jagiellończyka – Drohiczyn (Drogicin) wpisany w poczet piętnastu znaczniejszych grodów Litwy, usunięcie namiestnika mazowieckiego Jerzego Nasuty i zastąpienie go Gasztołdem (ulubieńcem Kazimierza)
1454 – Drohiczyn otrzymał litewską organizację miejską, nastąpił rozkwit grodu
1458 – wójtem drohickim jest Andrzej, syn Stanisława Dziadka
1492 – Skarga krajczego litewskiego Mikołaja Radziwiłła do Kazimierza Jagiellończyka o to, że Drohiczyn
został „najechany przez Polaków i obficie spustoszony”
1494, 23 listopada – Aleksander Jagiellończyk wyposażył aktem cerkiew św. Barbary
1498, 4 października – Aleksander Jagiellończyk wydał kolejny przywilej na miejskie prawo magdeburskie.
Wymieniono w nim Drohiczyn Lacki na pn. brzegu i Drohiczyn Ruski na pd. brzegu[3]
1513 – stolica nowego województwa podlaskiego[3]
1514, około – podskarbi ziemski Michael Józefowicz, brat Abrama, otrzymał przywilej na zbudowanie mostu i pobieranie myta
1569 – na mocy unii lubelskiej wcielenie województwa do Korony[3]
1570 – wzmianka Karczem piwnych, w których piwo warzą i szynkują 63, Karczem miodowych natenczas 12, ale bywa ich więcej, Karczem gorzałczanych 2[13]
1580 – miasto liczyło 320 domów i 2 tys. mieszkańców. W tym też roku doszło do tumultów przeciwko
franciszkanom gdy mieszczanie protestanci spalili im klasztor i zniszczyli dzwon.
1601 – pożar miasta[3]
1631 – pożar miasta[3]
1637 – pożar miasta[3]
1656, późna jesień – złupienie miasta przez Tatarów budziackich pod dowództwem Subchan Gazi aga
1657, 31 maja – zniszczenie miasta przez siedmiogrodzkie wojska Jerzego II Rakoczego i rzeź
mieszkańców[3]
1660 – zniszczenie miasta przez wojska moskiewskie Iwana Chowańskiego, pozostało w nim 80 z 380 domów[3]
1660, kwiecień – w mieście zawiązała się konfederacja wojskowa, która obwołała swoim pułkownikiem
generalnym Samuela Kmicica, mająca skłonić króla Jana Kazimierza do przywrócenia na stanowisko hetmana Pawła Jana Sapiehę[14].
1661 – zakon jezuitów zakłada szkołę
1662 – po najazdach Tatarów, Węgrów i Moskwy miasto zamieszkuje zaledwie 680 osób
1678 – w celu wspomożenia rozwoju gospodarczego Sejm zwalnia miasto na kilka lat z podatków
1682 – początek budowy kościoła franciszkanów[3]
1699 – początek budowy parafialnego kościoła jezuitów oraz konwiktu dla ubogiej szlachty[3]
1710 – mieszkańców dziesiątkuje epidemia dżumy przywleczona przez wojska w czasie Wielkiej wojny
północnej
1729 – rozpoczęcie budowy murowanego klasztoru jezuitów
1734 – początek budowy kościoła benedyktynek[3]
1737 – początek budowy murowanego klasztoru franciszkanów
1747 – zakończenie budowy nowej szkoły jezuitów, która uzyskała rangę kolegium (Collegium Nobilium)
1759 – fundacja klasztoru bazylianów[3]
1769, 3 lipca – odbyte w mieście zgromadzenie szlachty podlaskiej pod przewodnictwem marszałka
Franciszka Kossowskiego przystępuje do konfederacji barskiej
1774 – przekazanie przez Komisję Edukacji Narodowej pijarom szkoły pojezuickiej, która działała odtąd
jako kolegium pijarów
1775 – miasto liczyło 2 tys. mieszkańców
1794 16 kwietnia – podczas insurekcji kościuszkowskiej w mieście sformowano dywizję podlaską pod
dowództwem gen. Andrzeja Karwowskiego
1795 – III rozbiór Polski, część prawobrzeżna wcielona do Królestwa Prus, lewobrzeżna do Austrii, utrata
statusu stolicy województwa
1797 – franciszkanin Karol Gaudenty Żera napisał w Drohiczynie zbiór anegdot Vorago rerum czyli Torba
Śmiechu, Groch z kapustą, A każdy pies z innej wsi.
1799 – spis ludności wykazał, że w mieście zamieszkiwało 984 osób, w tym 37 Żydów.
1805, 27 maja – pożar miasta, w którym spłonęło 175 domów, ratusz i kościół bazylianów
1807 – po traktacie w Tylży część prawobrzeżna włączona z Prus do Cesarstwa Rosyjskiego[3]
1809 – część lewobrzeżna włączona do Księstwa Warszawskiego, a od 1815 do Królestwa Polskiego
1831, 22 lipca – w czasie Powstania listopadowego niewielki oddział pod dowództwem płk. S.Różyckiego
wziął do niewoli rosyjski batalion
1832 – po powstaniu listopadowym władze rosyjskie zamknęły kolegium pijarów
1844 – w części lewobrzeżnej jest tylko 30 domów
1845 – zaborcze władze rosyjskie kasują klasztor pijarów
1857 – spadek liczby mieszkańców do 835 osób
1863 – część lewobrzeżna utraciła prawa miejskie i zanikła
1883 – zaborcze władze rosyjskie likwidują szkołę pijarów
1915, sierpień – ucieczka Rosjan na skutek ofensywy wojsk niemieckich podczas I wojny światowej
1918, listopad – powrót do Polski
1920, 19 sierpnia – wojna polsko-bolszewicka, wyparcie bolszewików z miasta przez 8 kompanię 1 Pułku
Piechoty Legionów
1939, 27 września – początek okupacji sowieckiej,
1940, wiosna – sowieci wyburzyli zabudowę miejską na szerokości 800 metrów od rzeki Bug, zniszczenie
wnętrz kościołów
1941, 22 czerwca – rozpoczęcie okupacji niemieckiej
1944, 1 sierpnia – ponowne zajęcie miasta przez Armię Czerwoną
1945 – przeniesienie do Drohiczyna siedziby Diecezji pińskiej (zwanej „diecezją w Drohiczynie”)
1966 – miasto odwiedził podczas uroczystości milenijnych ks. prymas kardynał Stefan Wyszyński i ówczesny ksiądz arcybiskup Karol Wojtyła
1991 – miasto siedzibą diecezji drohiczyńskiej
1999, 10 czerwca – wizyta papieża Jana Pawła II
Zabytki
zachowane:
Grodzisko na Górze Zamkowej
Zespół klasztorny jezuitów
Bazylika katedralna Trójcy Przenajświętszej w Drohiczynie z lat 1696–1709 w stylu barokowym. Pierwotny kościół ufundował Władysław Jagiełło w 1392. W 1657 przekazano parafię zakonowi jezuitów, którzy wybudowali istniejący dziś kościół. Po kasacie jezuitów parafię przekazano zakonowi pijarów. Kościół zniszczono w czasie I wojny światowej w latach 1914-1918. Odbudowany w 1919. Zdewastowany w latach 1939-1940 (szczególnie wnętrze). Zachował się późnogotycki krucyfiks, barokowa rzeźba Chrystusa Frasobliwego, chrzcielnica późnorenesansowa z pocz. XVII w., rokokowa monstrancja z 1786 r., obraz św. Trójcy z XVII w. w ołtarzu głównym,
Klasztor jezuitów z lat 1729 – 1744) w stylu barokowym na planie podkowy pod kierunkiem jezuity Jakuba Ruoffa (obecnie Kuria Biskupia).
Kolegium jezuitów (budowa: 1746-1751) według projektu Wincentego lub Wojciecha Rachetti i fundacji
superiora klasztoru o. Stefana Kuczyńskiego (1704-1773). W XVIII wieku Collegium Nobilium. Spalone w czasie I wojny światowej. Obecnie Seminarium Duchowne.
Zespół klasztorny franciszkanów
Kościół pw. Wniebowzięcia NMP (budowa: 1682-1715) z ołtarzem głównym z 1762, według tradycji zbudowany w miejscu drewnianego kościoła z 1400 fundacji wojewody Mikołaja Nasuty. Pierwsza potwierdzona wzmianka  o kościele pojawiła się w 1470 r. Budowa obecnego barokowego kościoła rozpoczęła się w 1682 r. ze składek miejscowej szlachty. Zakrystia od północy z 1682 r. i skarbczyk od południa wybudowany w 1734 r. jako drohickie archiwum ksiąg ziemskich. We wnętrzu Kaplica Loretańska z 1695 r. z ołtarzem rokokowym z 1774 r. oraz stiukowy rokokowy ołtarz główny z 1762-1764. Ołtarze przy filarach tęczowych z lat 1770-1774. Lewy z obrazem Wizja św. Antoniego z 1775 r., prawy z obrazem św. Franciszka z 1774 r. Na filarze tęczowym od południa ołtarz klasycystyczny z 1780 r. W zamknięciu nawy północnej relikty murowanego ołtarza barokowego z XVIII w. Kościół zniszczono w czasie II wojny światowej, do kultu przywrócony w 1949. Dzwonnica z ok. 1770, w stylu późnobarokowym według proj. Kazimierza Kamieńskiego klasztor franciszkanów (budowa 1737-1751) zbudowany z funduszy chorążego ziemi bielskiej Marcina Kuczyńskiego (1663-1751). Po kasacie po powstaniu listopadowym w 1832 mieściły się w nim koszary. W 1889 przebudowany na szkołę. Obecnie pozbawiony cech stylowych.
Stróżówka z XVIII w.
Oficyna z XVIII w., ob. dom, ul. Kraszewskiego 4
Zespół klasztorny benedyktynek
Kościół benedyktynek pw. Wszystkich Świętych z lat 1734-1738 w stylu późnobarokowym, projekt: Jakub Fontana, fundacja Wiktoryna Kuczyńskiego (1668-1737) i Marcina Kuczyńskiego. Pierwszy drewniany kościół ufundował w 1623 roku wojewoda Wojciech Niemira. Został zniszczony przez Szwedów w 1657 roku i odbudowany w 1659. Obecny kościół konsekrowano w 1744 roku. W 1854 roku władze rosyjskie zamknęły kościół. Odzyskano go w 1918 roku i od 1930 służył jako kościół szkolny. Podczas okupacji rosyjskiej w latach 1939-1941 służył jako szalet. W latach okupacji niemieckiej 1941-1944 funkcjonował jako parafialny. W 1957 roku objęły go benedyktynki wypędzone z Nieświeża. Wewnątrz kościoła znajdują się trzy rzeźby barokowe, monstrancja z 1780 r., obraz św. Benedykta z pocz. XVII w. i krucyfiks z 1 poł. XVIII w. z niezachowanego barokowego ołtarza głównego.
Klasztor benedyktynek – W drewnianym budynku poprzedzającym obecny w 1709 i 1714 roku funkcjonował szpital dla ofiar zarazy. Murowany klasztor w stylu barokowym wybudowano w latach 1734-1738. W 1856 roku zaborcze władze rosyjskie zamknęły klasztor i wywiozły zakonnice do Wilna. W następnych latach zakonnice wróciły do klasztoru i prowadziły polską szkołę, opiekując się też powstańcami w czasie Powstania styczniowego. Po upadku powstania władze carskie w 1864 roku ponownie zamknęły klasztor przeznaczając zabudowania na koszary, a zakonnice uwięziono w Bielsku Podlaskim. Po 1885 roku Rosjanie nakazali zburzenie klasztoru. Odbudowano go bez cech stylowych w latach 1958-1960 bez skrzydła wschodniego uzupełnionego w 1992. Obecnie bez cech stylowych.
Cerkiew św. Mikołaja z 1792, w stylu klasycystycznym fundacji Konstancji z Kuczyńskich i Jakuba
Ciecierskiego. Wzniesiona pierwotnie jako cerkiew klasztorna unickiego zakonu bazylianów. Od 1839
prawosławna, czego efektem była przebudowa w 1848 i dodanie kopułek, usunięcie ołtarzy, ambony i
organów. Obecnie świątynia parafialna. Znajduje się przy Placu Tadeusza Kościuszki.
Kapliczka barokowa u zbiegu ul. Świętojańskiej i Mieszka I z figurą św. Jana Nepomucena z XVIII w.
Kapliczka przydrożna, przy drodze do Kłyszówki i Minczewa, pocz. XIX w.,dom z 1. poł. XIX wieku, pl. Tadeusza Kościuszki 23
Schrony bojowe z 1940-1941 (linia Mołotowa)
niezachowane:
Zamek królewski na Górze zamkowej
Klasztor Bazylianów z 1798, znajdujący się koło cerkwi św. Mikołaja Cudotwórcy, skierowany piętrowym
frontem do rynku i dłuższym parterowym od ul. Mazowieckiej.
Dworek Sądów Marszałkowskich z XVIII w. pomiędzy ul.Dmochowskiego i Biskupią. Drewniany, kryty
czterospadowym dachem pokrytym gontem, z gankiem. Zburzony przez Rosjan prawdopodobnie w 1940.
Port rzeczny w zachodniej części Ruskiej Strony.
Bożnica żydowska z drewna znajdująca się przy ul. Piłsudskiego 9. Spłonęła 22 czerwca 1941.
drewniana kaplica św. Barbary. Rozebrana przez Rosjan w 1940.
Muzea
Muzeum Diecezjalne w Drohiczynie przy ul. Kraszewskiego 4 (w danym klasztorze franciszkanów). W zbiorach znajdują się dokumenty królów Władysława IV, Jana Kazimierza, Augusta II Mocnego, kielichy, relikwiarze, monstrancje Jabłonowskich, Sapiehów, Radziwiłłów, pasy słuckie, pacyfikały, tace, lichtarze, ornaty, pastorały: biskupa Zygmunta Łozińskiego i papieża Piusa XII oraz krzesło papieża Jana Pawła II z wizyty w 1999 roku, naczynia z cyny.Muzeum Regionalne w Drohiczynie przy ul. Kopernika 7. W zbiorach znajdują się eksponaty pochodzące z wykopalisk archeologicznych, m.in. szklane paciorki, enkolpion z brązu, grzebienie z poroża jeleni i łosiów, gliniana kostka, bransolety z brązu, ołowiane plomby z XII, XIII, XIV w. W zbiorach są także narzędzia rolnicze i przedmioty codziennego użytku z XIX i pocz. XX w. oraz kolekcja rzeźb ludowych.
Pomniki i tablice pamiątkowe:
Pomnik ustawiony na rynku w dniu 3 maja 1919 roku na pamiątkę odzyskania niepodległości
Grób Nieznanego Żołnierza przy kościele benedyktynek
Obelisk z 1928 roku na Górze Zamkowej ustawiony z okazji 10 lecia odzyskania Niepodległości
Pomnik lotników polskich poległych we wrześniu 1939 roku i pochowanych na cmentarzu parafialnym
Tablica pamiątkowa z okazji 90 rocznicy walk stoczonych 19 sierpnia 1920 roku z bolszewikami przez 8
kompanię 1. Pułku Piechoty Legionów.
Periodyki lokalne
Drohiczyński Przegląd Naukowy – wydawany przez Drohiczyńskie Towarzystwo Naukowe
Ludność miasta
1580 rok – 2000 osób (około)
1662 rok – 680 osób
1775 rok – 2000 osób (około)
1799 rok – 984 osób
1857 rok – 835 osób
1935 rok – 2454 osób
2008 rok – 2075 osób